- اخبار اجتماعی -
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ آموزش دانش‌آموزان تیزهوش در قالب مدارس ویژه استعدادهای درخشان با آموزش‌های تکمیلی ریشه در دوران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی دارد و پس از آن در دهه 60 با تلاش "حجت‌الاسلام جواد اژه‌ای" مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان شکل گرفت و او مدیریت مجموعه سمپاد در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی را عهده‌دار شد؛ در این گزارش به گوشه کوچکی از زحمات خستگی ناپذیر "اژه‌ای" در شکل‌دهی مدارس سمپاد و در ادامه به مسیر فعلی مدارس سمپاد اشاره شده است.
مدارس سمپاد حالا پس از چند دهه فعالیت، معیار نخبه‌پروری در ایران هستند و فارغ التحصیلان برجسته‌ای از دل این مدارس بیرون آمده‌اند افرادی همچون مریم میرزاخانی ریاضی‌دان مطرح در سطح جهانی.
حجت الاسلام جواد اژه‌ای در نامه خداحافظی خود از سمپاد، حرف‌های قابل تأملی در این باره بیان کرده است:" آنچه تأسیس شده، به خاطر ایران اسلامی بوده است. سمپاد در آن زمان، زیر بمباران و موشک‌باران ایجاد شد و نامه درخواستش در روزهای سخت جنگ به ریاست جمهوری ارسال شد. آن روز، یکی از اساتید آموزش و پرورش دلیل مخالفتش با تأسیس را این موضوع اعلام کرد که پذیرش دانش‌آموز با معدل 19 و تحویل دادن دانش‌آموز با معدل 19 هنر نیست. رهبر انقلاب در پاسخ فرمودند، این گفته وقتی صحیح است که فرض کنیم در شرایط فعلی دانش‌آموزان با معدل 19 وارد مدارس می‌شوند و با معدل 19 از همان مدارس خارج می‌شوند، در حالی که عملاً این طور نیست.
از میان 6 وزیر روی کار آمده در این مدت، تنها یک وزیر برایم کم‌آزار بود و من چه شب‌ها که تا صبح نگران این کودک نوپا، بی‌خوابی را تجربه نکردم. فکر نمی‌کردم این نهال در کنار سایر نهال‌های آموزشی نظام مقدس ما این چنین سریع به بار بنشیند؛ آن هم با وجود آن همه هیاهوی فرار مغزها و اطلاعاتی که هیچ وقت تبیین و تفسیر نشد و فقط چماقی بر سر سمپاد ماند که معلوم نبود در دست چه کسی است.
فرزندان سمپادی‌ام! اطمینان داشته باشید هیچ کجا مانند وطن یک فرد نیست و هیچ افتخاری بالاتر از تلاش برای تعالی و رشد و شکوفایی سرزمین مادری نیست و این تنها در سایه باور توحیدی امکان‌پذیر خواهد بود. اگر شما بر این باور باشید، کاری کارستان خواهید کرد و عظمت و مجد گذشته سرزمینتان را تکرار خواهید نمود."
حجت‌الاسلام اژه‌ای در دهه شصت مدیریت سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان (سمپاد) را عهده‌دار شد قبل از تشکیل این سازمان، از بدو پیروزی انقلاب فقط دو مرکز آموزشی تیزهوش در تهران وجود داشت که تحت‌پوشش دفتر کودکان استثنایی فعالیت می‌کرد و در سال 66 جمعاً 802 دانش آموز داشت. (شامل مرکز فرزانگان و علامه حلی تهران)
در سال 66 پس از صدور احکام هیئت امنای سازمان توسط نخست وزیر، نخستین مراکز در همدان و کرمان گشایش یافت و این مسیر در اوایل دهه 90 به مقطعی رسید که با رشد فزاینده مدارس سمپاد مواجه شد.
تغییر مسیر سمپاد
فاطمه مهاجرانی؛ رئیس سابق سازمان استعدادهای درخشان سال 96 درباره رشد بی‌رویه مدارس سمپاد گفته بود: «سال 66 که آقای اژه‌ای، سمپاد را تاسیس کرد، 6 مدرسه سمپاد در کشور راه‌اندازی شد و این آمار در سال تحصیلی 86-87 به 262 مدرسه، در سال تحصیلی 88-89 به 335 مدرسه و در سال تحصیلی 92-93 به 660 مدرسه افزایش یافت. در سال 86 تعداد دانش‌آموزان مدارس سمپاد 54 هزار نفر بودند که این تعداد در سال تحصیلی 92-93 به 140 هزار نفر رسید.»
در دوره ریاست مهری سویزی بر این مجموعه، تعداد مدارس سمپاد با افزایش قابل توجهی همراه شد، او سال 92 در مصاحبه‌ای می‌گوید: «طی چهار سال گذشته در 122 شهر که مدرسه سمپاد در آن وجود نداشت، مدرسه سمپاد تأسیس کردیم تا تمام دانش‌آموزان با استعدادهای درخشان در کشور بتوانند از این مدارس استفاده کنند. در حال حاضر در 222 شهر، مدرسه سمپاد وجود دارد و در مهر 92، 150 هزار دانش‌آموز در 662 مدرسه سمپاد تحصیل می‌کنند.»
سخت‌کوش یا تیزهوش؟
اما درباره افزایش تعداد مدارس سمپاد و در نتیجه آن جمعیت دانش‌آموزان تیزهوش سؤالات بسیاری مطرح است به ویژه در موضوع رویه‌های نادرست ایران در شناسایی جمعیت تیزهوش؛ در حالیکه باید یک درصد افراد بسیار باهوش و برگزیده در هر جامعه بتوانند وارد چنین سیستمی شوند با رشد بی‌رویه این مدارس افرادی که سخت‌کوش هستند و نه لزوماً بسیار باهوش، وارد مدارس سمپاد شدند.
افزایش 15 برابر جمعیت دانش‌آموزان تیزهوش در 20 سال!
ظرف 20 سال، تعداد دانش‌آموزان این مدارس از 9 هزار و 682 نفر به 146 هزار و 490 نفر رسیده است که حدود 15 برابر شده است در سال 70 حدود 14.5 میلیون دانش‌آموز داشتیم و در سال 93 کمتر از 12 میلیون دانش‌آموز یعنی در شرایطی که جمعیت دانش آموزی کاهش یافته جمعیت دانش‌آموزی تیزهوشان سه برابر شده است.
از سوی دیگر رشد زیاد این مدارس به اعتراف فاطمه مهاجرانی، رئیس سابق سازمان استعدادهای درخشان باعث شکل‌گیری کسب و کارهای بسیاری حول این مدارس شده است و حالا در کنار صنعت کنکور شاهد شکل‌گیری صنعت تیزهوشسازی هستیم! مافیای گسترده‌ای که با عناوین آماده کردن دانش‌آموزان برای ورود به مدارس سمپاد از همان دوره ابتدایی آنها را وارد رقابتی سخت و دشوار می‌کنند تا به تصور خودشان آنها را برای قبولی در آزمون ورودی مدارس سمپاد آماده کنند.
در این میان هزینه‌های کلانی هم از سوی خانواده‌ها صرف می‌شود که البته همیشه هم با نتیجه مثبت همراه نیست. هر سال نیز شاهد شکل‌گیری اعتراضات بسیاری از سوی پذیرفته‌نشدگان در آزمون ورودی مدارس سمپاد هستیم که نسبت به استاندارد نبودن سؤالات طراحی شده معترض هستند؛ سؤالاتی که به اذعان بسیاری از متخصصان این حوزه به هیچ عنوان ملاک دقیقی برای شناسایی تیزهوشی نیست.
رهبر انقلاب اسلامی شهریور امسال در سخنرانی ویدیوکنفرانسی با مسئولان وزارت آموزش و پرورش، "مدارس پرورش استعدادهای درخشان یا همان سمپاد را از مسائل مهم و اساسی آموزش و پرورش خواندند و با اشاره به ابلاغ مصوبه‌ی مربوط به مدارس سمپاد که با تأخیر هم انجام شد، بر جدی گرفتن موضوع شناسایی و پرورش استعدادهای درخشان تأکید کردند."
سمپاد در حال حرکت در مسیر صحیح؟
حال موضوع مهم دیگر در کنار صنعت پررونق تیزهوشسازی و سازوکارهای نادرست شناسایی تیزهوشان، پاسخ به این پرسش است که آیا سمپاد در وضعیت فعلی در مسیر صحیح خود در حال حرکت است؟ مدارس سمپاد متمرکز بر شهرهای برخوردار و مراکز استان‌ها هستند و در این شرایط میزان دسترسی دانش‌آموزان مناطق محروم به مدارس سمپاد و امکانات ویژه آموزشی آن تا چه میزان است؟
کمترین مدارس سمپاد در استان سیستان و بلوچستان
طبق اطلاعات سالنامه آماری وزارت آموزش و پرورش در سال تحصیلی 97-98 بیشترین مقدار درصد دانش آموزان مدارس استعدادهای درخشان از کل در آموزش و پرورش سمنان با 1.6 درصد و کمترین در آموزش و پرورش سیستان و بلوچستان با 0.3 درصد بوده است.
بیشترین مدارس سمپاد دوره متوسطه دوم در استان‌های آذربایجان شرقی با 25 مدرسه و 214 کلاس درس و 4715 دانش‌آموز، تهران 18 مدرسه و 206 کلاس درس و 5627 دانش‌آموز و مازندارن با 20 مدرسه و 245 کلاس درس و 4487 دانش‌آموز است و در مجموع 42233 دانش‌آموز در دوره متوسطه اول در 310 مدرسه و 70237 دانش‌آموز در دوره متوسطه دوم در 369 مدرسه سمپاد سراسر کشور مشغول به تحصیل هستند.
به نظر می‌رسد متفاوت بودن آموزش در مدارس استثنایی و بزرگسالان از دید بسیاری از کارشناسان تعلیم و تربیت عادلانه به نظر می‌رسد اما در بحث مدارس سمپاد اختلاف نظرهایی مشاهده می‌شود.
در یک نگاه کلی می‌توان نظرات کارشناسان درباره جداسازی دانش‌آموزان در مدارس سمپاد را در چهار دسته شناسایی دانش‌آموزان تیزهوش، تمرکز سمپاد روی شهرهای برخوردار و مراکز استان‌ها، -تمرکز سمپاد بر روی قشر برخوردار و روش کاری این مدارس (تفکیک دانش‌آموزان تیزهوش از سایرین) تقسیم کرد.
مهاجرت از ایران؟
از سوی دیگر گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس درباره جایگاه استعدادهای درخشان در ایران نشان می‌دهد که تعداد قابل توجهی از فارغ‌التحصیلان این مدارس جذب دانشگاه‌های سایر کشورها (اروپا و آمریکا) شده‌اند!
آمارهای دریافت شده از باشگاه دانش‌پژوهان جوان در سال 82 حکایت از آن دارد که از حدود 290 نفر از اعضای تیم‌های اعزامی به مسابقات جهانی که تقریباً همه از مدارس تیزهوشان بوده است تعداد 114 نفر در همان سال پیش از ورود به دانشگاه در داخل کشور، تصمیم به خروج از کشور گرفته و در دانشگاه‌های معتبر دنیا پذیرش شده‌اند!
بسیار دیگری نیز پس از پایان مقطع کارشناسی از کشور خارج شده و برای ادامه تحصیل به دانشگاه کشورهای توسعه یافته عزیمت کرده‌اند بنابراین بخش مهمی از پروژه فرار مغزها یا مهاجرت تحصیل‌کردگان از ایران به دانش آموزان مدارس تیزهوشان اختصاص دارد.
در این صورت کشور مبدا از دو جنبه زیان دیده است از یکسو، سرمایه‌گذاری و پرورش استعدادها با مدارس و برنامه‌های ویژه برای نظام آموزش و پرورش ایران، هزینه‌بر است از سوی دیگر با وجود چنین سرمایه‌گذاری‌هایی نتیجه و محصول مدارس در کشور نمی‌مانند و به آسانی دستچین شده و به کشورهای توسعه یافته تقدیم می‌شوند!
به نظر می‌رسد، سمپاد با آنچه هدف از تأسیس آن بوده است فاصله بسیاری گرفته و برای ادامه مسیر نیاز به تغییرات بسیاری دارد تا ادامه این روند در نهایت تبعیضی منفی بر پیشانی نظام آموزشی کشور ثبت نشود!
به گزارش 